Als je getroffen worden door een ernstige ziekte, doorga je een flink proces van behandelingen, onderzoeken en controles.
Wanneer dat is afgerond, moet je de balans opmaken. Hoe wil ik verder? Wat ik wil echt niet meer? Hoe ga ik om met de veranderingen? Wat wil ik met mijn leven? Allemaal voorbeelden van zingevingsvragen. De ziekte werkt vaak als een soort ‘reset’ knop. Je hebt de dood in de ogen gekeken, je bent er nog en je ervaart je herstel als een soort tweede kans.
Onzinnige dingen
Ineens blijken veel dingen relatief. Daar waar je je vroeger druk om kon maken, vind je nu echt niets voorstellen. Je lacht er misschien zelfs om. Die vriend die zich druk maakt om een promotie, de buurman die zich ergert aan jouw scheef geparkeerde auto, je collega die zich druk maakt of zijn dochter wel naar het VWO kan. In jouw ogen allemaal onzinnige dingen om je druk over te maken. Wees blij dat je leeft!
Wat wil ik nu eigenlijk écht
Je begint je van alles af te vragen. Wil ik nog wel zo hard werken voor die hypotheek? En waarom wilden we zo’n groot huis? Het schoonmaken is een enorme klus en wat kleiner wonen levert niet minder woongenot op.
Die vriendin die eigenlijk nooit echt oog heeft voor jou, maar vooral over zichzelf verteld. En tijdens je ziekteproces nauwelijks van zich liet horen. Wil ik daar nog wel energie in steken?
Je baan waar je eigenlijk een beetje per toeval ingerold bent op jonge leeftijd en niet meer bent vertrokken. Het is nooit een bewuste keuze geweest, maar je deed je ding en het verdiende leuk. Maar ja, iets wat je niet echt veel voldoening gaf en nu heel veel energie kost. Wil ik dit eigenlijk nog wel blijven doen? Maar ja, als ik er mee stop, wat wil ik dan wel?
En de kinderen worden snel groot. Eigenlijk is hun jeugd voor een groot deel al aan je voorbij gevlogen door de waan van de dag. De drukte waar we altijd in zaten. Doordat je ziek werd leek alles in slowmotion te gebeuren. En nu besef je je, die jonge kinderjaren komen nooit meer terug. Dit is de tijd om van (en met) ze te genieten! Hoe kun je bewuster tijd aan ze besteden?
Of je relatie. Jouw ziekteproces heeft jullie gelukkig sterker gemaakt. Hoewel het echt niet makkelijk was. En nog steeds begrijpen jullie elkaar niet altijd. Logisch ook. De ander heeft geen idee wat er soms door je hoofd speelt. Maar je beseft je wel hoe goed jullie het samen hebben. En tegelijkertijd realiseer je je nu pas dat jullie weinig tijd met elkaar doorbrachten voordat je ziek werd. Echte quality time. Op de één of andere manier vlogen de weken voorbij terwijl jullie al tijden niet meer samen even zijn weggeweest.
Je maakt de balans op. Het is duidelijk dat er wat moet veranderen. Maar waar begin je? En hoe betrek je daar je partner en kinderen bij?
Waarden bepalen
Begin bij het begin. Welke waarden vind jij belangrijk? In relaties, in werk, voor jezelf. Kijk eens of je een stuk of vijf waarden kunt bedenken die je belangrijk vindt. Vaak zijn die waarden al in je vroege leven gevormd. Bijvoorbeeld doordat je vroeger vooral moest doen wat je ouders je vroegen en je nu vrijheid heel belangrijk vindt. Of je had een vriendje dat jou ineens keihard liet vallen, waardoor trouw belangrijk voor je werd.
Als je het lastig vindt om dit zo voor jezelf te bedenken, google dan eens ‘kernwaarden’ en bekijk eens wat lijstjes om je op ideeën te brengen. En maak dan een top tien. En misschien lukt het je ook om ze in volgorde te zetten. De allerbelangrijkste op één, daarna de volgende op twee enzovoort.
Wat dan ook verhelderend is om te bepalen, is wat jouw anti-waarden zijn. Vaak zijn het tegengestelden van je waarden. Datgene waar je allergisch op reageert. Bijvoorbeeld onrecht, agressie of autoriteit.
Energielek of energiebron
Waarden zijn belangrijk bij het krijgen van energie. Maar ook bij het leeglopen van energie. Ga voor jezelf maar eens na waardoor je energie verliest. Vaak zijn dat dingen waar jouw anti-waarden bij betrokken zijn. En andersom is datgene dat jou energie geeft, vaak nauw verbonden met je waarden.
Misschien staat klagen wel in jouw anti-waardenlijst. En heeft die vriendin die vaak alleen maar over zichzelf praat (klaagt), dus een negatief effect op jouw energieniveau. Aan de andere kant kun je ook ervaren dat als jij vrijheid ervaart op je werk, en je ideeën de vrije loop mag geven en uitwerken, je dat heel veel energie geeft.
Als je dit voor jezelf duidelijk hebt, is de volgende stap om te bepalen of er waarden zijn die je nu mist in je leven. Die te weinig aandacht krijgen. Vaak kom je er op deze manier achter dat je één of meerdere waarden mist in jouw dagelijks leven. Het goede nieuws is dat het fijn is als je hier achter bent. Want dan kun je actie gaan nemen!
Waardengericht leven
De actie bestaat uit bepalen welke waarden jij aandacht wilt geven. Waar wil je meer van? Aan de hand daarvan kun je gaan bepalen wat je kunt dóen om die waarden aandacht te geven. En om het zo concreet mogelijk te maken is het handig om dat te verdelen in een actie die je iedere dag, iedere week en iedere maand (of jaar) kunt doen.
En schrijf dan niet op dat je meer tijd wilt vrijmaken voor je partner. Maar schrijf bijvoorbeeld op dat je elke dag, bijvoorbeeld als de kinderen op bed liggen, een uurtje zonder tv en telefoon met hem/haar plant. Elke week bijvoorbeeld een wandeling samen maakt. En elke maand samen uit wilt gaan eten.
Doe dit voor elke waarde die je meer aandacht wilt geven. Richt vooral je aandacht op je waarden en niet op je anti-waarden. Het is goed om deze te kennen, maar hoe meer je gaat werken vanuit wat je níet wilt, hoe negatiever het kan worden. Immers, wat je aandacht geeft groeit. Het is dus goed om te weten waar je vandaan wilt blijven, maar stimulerend is vooral om te bepalen waar je naartóe wilt gaan.
Het kan natuurlijk ook zo zijn, dat je erachter komt dat sommige dingen echt drastisch moeten veranderen. Bijvoorbeeld door te verhuizen. Of door, als blijkt dat werkaanpassingen niet mogelijk zijn, echt op zoek te gaan naar een andere baan. Dat zijn geen beslissingen die je snel neemt.
Begin daarom eerst eens met de waarden waarvan je ze vrij ‘makkelijk’ kunt doorvoeren in je leven. En ervaar dan wat dat met je energie en geluksgevoel doet. Als je merkt dat er toch nog iets ‘mist’ of je ervaart nog een behoorlijk energielek, is het tijd of misschien toch eens die grotere sprong te gaan overwegen!
Samen met je dierbaren
Wat een mooie laatste stap kan zijn (voordat je ook echt aan de gang gaat) is om samen met je partner aan tafel naar elkaar waarden te kijken. En te zien waar overlap of verschil zit. Als er overlap is, is dat natuurlijk mooi. Dan kun je samen plannen smeden. Maar ook weten waar verschil is kan mooie dingen opleveren. Dan weet je namelijk waar de ander behoefte aan heeft en kun je die ruimte geven. Dat zal ook weer van positieve invloed zijn op je relatie!
Als je kleine kinderen hebt, schikken zij zich natuurlijk vrij makkelijk naar wat jullie bedenken. Er zal geen kind zijn dat aangeeft moeite te hebben met dat jullie meer tijd aan hen willen besteden. Het kan wel leuke gesprekken opleveren om hen te vragen wat zij belangrijk vinden. Je zult versteld staan van de wijsheid en de antwoorden waar ze mee komen!
Als je kinderen al wat ouder zijn, is het ook leuk om hen te vragen naar hun waarden en anti-waarden. En deel ook vooral die van jou en je partner met hen! Verken eens waar overlap zit. En bedenk dan gezamenlijk wat een dag-, week- en maandactie zou kunnen zijn die voor jullie allemaal bijdraagt aan een jullie waarden.
Bovendien levert het mooie gespreksstof op. Laat ze maar eens uitleggen waarom iets belangrijk voor ze is. Welke ervaring hebben ze daarmee? Wat maakt dat het belangrijk voor ze is geworden? Wat dat vroeger al zo? Hoe denken ze dat dit in de toekomst zal zijn? Stuk voor stuk mooie dingen om te bespreken! En bovendien kan het heel verbindend werken. Je begrijpt beter de motivatie (of het gedrag) van de ander. Wedden dat het mooie gesprekken oplevert?